"The mind is not a vessel to be filled, but a fire to be kindled"

Plutarch, 46 - 120 n.Chr.

Deze uitspaak van de oud Griekse filosoof weerspiegelt hoe wij tegen opleiden aankijken. 

Onafhankelijke cliëntondersteuning is onmisbaar geworden in onze samenleving. Mensen die zorg of ondersteuning nodig weten soms niet hoe ze dit moeten aanpakken. Een onafhankelijke cliëntondersteuner is er voor deze groep mensen. 

Als cliëntondersteuner denk je met de cliënt mee. Je kent het aanbod van zorg en ondersteuning in de regio en weet de  weg hierna toe.  Je luistert naar wensen van de cliënt en  ondersteunt bij gesprekken. 

Wij leren je wegwijs te worden in de complexe zorgwereld. Nog belangrijker vinden wij  dat jij jezelf ontwikkelt tot een professionele gesprekspartner voor de cliënten en de instanties waar jij mee te maken krijgt. 

Word jij cliëntondersteuner? Een betekenisvol beroep met enorme maatschappelijke relevantie.

Mensen die in een positie verkeren waarin volwaardig meedoen aan de samenleving niet (meer) vanzelf gaat, worden niet alleen geconfronteerd met deze beperking, maar ook met regelgeving en/of meerdere organisaties die zorg en ondersteuning (kunnen) bieden. Hoe goed we de zorg en ondersteuning ook organiseren, er zullen altijd mensen zijn die hierbij drempels ervaren. Dat geldt ook voor naasten, zoals mantelzorgers of ouders van kinderen met een beperking. Wat dan helpt, is een cliëntondersteuner die los van de opdrachtgever en los van het zorg- en ondersteuningsaanbod aan de kant van de cliënt – of degenen die voor de cliënt zorgen – staat en deze helpt met vraagverheldering, informatie en advies, bemiddeling en toeleiding naar passende zorg en ondersteuning.

Onafhankelijke cliëntondersteuning is in 2007 in de Wmo opgenomen. Gemeenten werden verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen van deze ondersteuning. Dichtbij de burger en zijn woonomgeving, laagdrempelig en aansluitend bij de lokale netwerken. In de Wmo 2015 is deze opdracht voor gratis onafhankelijke cliëntondersteuning over alle leefdomeinen heen opnieuw wettelijk verankerd. 

Onafhankelijke cliëntondersteuning is ook in de Wlz verankerd. Vanaf het moment dat mensen een Wlz-indicatie hebben verkregen, ontstaat recht op een onafhankelijke Wlz-cliëntondersteuner. Ook zij moeten de verbinding maken tussen de zorgvraag en het beschikbare zorgaanbod.

Cliëntondersteuning heeft twee unieke eigenschappen die een cliëntondersteuner een aparte positie geven:  

1. de onafhankelijkheid als onderdeel van de professionele autonomie en; 
2. de focus op alle levensgebieden. 

 Het onderscheid tussen een cliëntondersteuner en een wmo-consulent, een casemanager, een mantelzorgmakelaar of een indicatiesteller zit meer in hun positie en focus dan in hun taken.

Cliëntondersteuners zijn hoogopgeleide vakmensen die specialistische ondersteuning bieden vanuit een onafhankelijke positie. Zij helpen mensen met informatie, advies en kortdurende ondersteuning op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, preventieve zorg, jeugdhulp, zorg, onderwijs, wonen, werk en inkomen. Dat doen zij om de zelfredzaamheid en participatie van mensen in een kwetsbare positie te vergroten.

Positie en focus 

De cliëntondersteuner heeft in relatie tot haar positie en focus de volgende vijf unieke eigenschappen:

1. Onafhankelijkheid
   Een cliëntondersteuner staat naast de cliënt en stelt de belangen van de cliënt (en zijn naasten) centraal, zonder belast te zijn met andere specifieke belangen. Een cliëntondersteuner werkt namelijk onafhankelijk van zorgaanbieders, indicatiestellers en financiers. Een cliëntondersteuner kent de rechten van de cliënt, informeert de cliënt en naasten hierover en komt naar derden op voor de rechten van de cliënt.
   
2. Levensbreed
   De cliëntondersteuner benadert de vraag van de cliënt breed. Dit betekent dat ook onderwerpen met betrekking tot opvoeding en ontwikkelen, werken en leren, financiën en regelgeving, wonen en vrije tijd aan bod komen. Vervolgens bepalen cliënt en ondersteuner samen op welke levensgebieden er behoefte is aan zorg en ondersteuning. Hierdoor krijgt de cliënt integrale en passende oplossingen.
   
3. Vertrouwensband
   De onafhankelijke positie van de cliënt draagt bij aan het opbouwen van een goede vertrouwensrelatie met cliënt en naasten. Een cliëntondersteuner neemt tijd voor een cliënt en/of naaste(n) en luistert zonder oordeel naar hun verhaal. Hiermee bouwt de cliëntondersteuner een vertrouwensband op die waardevol is voor het ondersteuningsproces.
   
4. Signalering
   Een cliëntondersteuner signaleert welke knelpunten mensen ervaren in het meedoen in de samenleving en het verkrijgen van zorg en ondersteuning. Een cliëntondersteuner agendeert deze knelpunten bij de betreffende instantie of organisatie.
   
5. Borging positie en focus
   Voor cliëntondersteuners is het noodzakelijk dat zij hun werk onafhankelijk kunnen doen en levensbreed in kunnen vullen. Dit houdt onder andere in dat cliëntondersteuners geen indicaties hoeven af te geven, hier niet over hoeven te adviseren naar een instantie, geen zorgaanbieder zijn en bevoegd zijn namens hun cliënten bezwaar en beroep aan te tekenen tegen gemeenten of andere instanties. Ook houdt het in dat cliëntondersteuners de ruimte krijgen om de vraag van de burger of cliënt levensbreed te verhelderen en levensbreed ondersteuning te bieden. Professionele autonomie is daarom noodzakelijk

Afbakening taken

Er is een grote verscheidenheid aan vormen en definities van cliëntondersteuning. Dit hangt mede af van de regionale of lokale context. Dat hoeft geen probleem te zijn. Een duidelijke visie op cliëntondersteuning is wél noodzakelijk en de onafhankelijkheid en levensbrede invulling moeten geborgd zijn.

Wat is cliëntondersteuning?

Cliëntondersteuning helpt mensen met onafhankelijke informatie, advies en kortdurende ondersteuning op het gebied van jeugdhulp, zorg, onderwijs, wonen, werk en inkomen. Een cliëntondersteuner vergroot de zelfredzaamheid en participatie van mensen in een kwetsbare positie.

Een cliëntondersteuner kan preventief werken, wanneer er zorg en/of ondersteuning nodig is en/of als mensen al zorg ontvangen.

Preventief

Een cliëntondersteuner kan vroegtijdig en preventief ingeschakeld worden of outreachend in beeld komen in die situaties waarin mensen (dreigen) vast te lopen bij het realiseren van wensen en behoeften. De cliëntondersteuner kan mensen dan helpen om de eigen mogelijkheden of die vanuit het eigen netwerk zodanig in kaart te brengen dat er nieuwe mogelijkheden en perspectieven ontstaan waardoor wensen en behoeften gerealiseerd kunnen worden. De zelfredzaamheid wordt hierdoor vergroot en het meedoen aan de samenleving van deze mensen wordt mogelijk zonder dat hiervoor langdurige professionele hulp of zorg nodig is geweest. De onafhankelijke positie van de cliëntondersteuner helpt hierbij.

Als er zorg en/of ondersteuning nodig is 

Soms is wel zorg of ondersteuning nodig. De overheid biedt hiervoor een vangnet via verschillende wetten: de Jeugdwet, de Wmo, de Participatiewet, de Wlz, de Zvw. Als het niet lukt om hierin zelf de weg te vinden, kan een cliëntondersteuner uitkomst bieden. Bijvoorbeeld door vanuit een onafhankelijke positie de weg te wijzen, te ondersteunen en adviseren bij procedures en het vinden en realiseren van passende oplossingen. De onafhankelijke positie van de cliëntondersteuner geeft de cliënt en naasten vertrouwen dat de belangen van de cliënt centraal staan.

Als mensen al zorg ontvangen

Ook als mensen al gebruik maken van voorzieningen voor hulp of zorg kan de cliëntondersteuner een rol hebben, zoals helpen bij evaluaties en het opstellen van zorgplannen met een aanbieder. Als hulp of zorg niet naar verwachting of volgens afspraken wordt geleverd kan een cliëntondersteuner ook uitkomst bieden. De onafhankelijke positie van de cliëntondersteuner is cruciaal als het vertrouwen van de cliënt en/of naasten in de zorgaanbieder of instantie ontbreekt.

Voor wie?

Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor de wijze waarop zij hun leven inrichten en mee willen doen in de samenleving. Daarbij heeft elk mens, van jong tot oud, een wettelijk recht op cliëntondersteuning. Dit is vastgelegd in de Wmo en in de Wlz voor mensen met een Wlz-indicatie.

Er zijn specifieke groepen die vaker baat hebben bij een cliëntondersteuner. Dit zijn mensen met een lichamelijke, verstandelijke, psychische en/of sociale beperking en hun naasten. Leven met een beperking of een kind krijgen met een beperking brengt hen in een kwetsbare positie en stelt hen voor grote uitdagingen en indringende levensvragen. Juist dan is een onafhankelijk cliëntondersteuner die met je meedenkt, adviseert, bemiddelt en ondersteunt wenselijk en soms noodzakelijk. 

Als goede cliëntondersteuner:

• Ben je een bevlogen professional met specifieke kennis van beperkingen en algemene kennis over alle levensdomeinen, de sociale kaart, relevante regels en wetgeving en methodieken
• Sta je naast de cliënt, versterk je diens regie en benut je waar mogelijk diens netwerk
• Behoud je altijd een onafhankelijke positie zodat de cliënt belangeloos kan worden ondersteund 
• Bied je cliënten en hun naasten maatwerk bij generalistische én complexe vraagstukken en geef je informatie, advies en werkzame oplossingen op maat

Onderstaande taken vormen de kern van jou als cliëntondersteuner:

Verhelderen

• Jij biedt informatie en advies op maat
• Jij verduidelijkt de vraag en ondersteuningsbehoeften op alle levensgebieden
• Jij brengt informele- en formele netwerken in kaart

Ondersteuning

• Jij ondersteunt bij het opstellen van een integraal persoonlijk plan
• Jij biedt kortlopende ondersteuning bij leven met specifieke behoeftes
• Jij ondersteunt bij (her)indicaties en (her)beschikkingen
• Jij ondersteunt bij gesprekken met instanties
• Jij ondersteunt bij het opstellen, bijstellen en evalueren van hulp en zorg

Verbinden

• Jij versterkt en verbindt informele- en formele netwerken
• Jij biedt ondersteuning bij het kiezen van een passende aanbieder voor passende hulp of zorg

Bemiddelen

• Jij bemiddelt indien hulp of zorg niet naar verwachting of volgens afspraken wordt geleverd
• Jij draagt bij aan het herstellen van vertrouwensrelaties
• Jij biedt ondersteuning bij klachten, geschillen, bezwaar en beroep

Signaleren

• Jij signaleert vroegtijdig onrechtmatigheden en knelpunten in passende zorg en ondersteuning

Een deel van deze taken wordt soms ook door andere professionals uitgevoerd. De onafhankelijke positie, de vertrouwensrelatie en de levensbrede insteek van cliëntondersteuners onderscheidt hen dan van andere sociale professionals.

Door de Beroepsvereniging van cliëntondersteuners voor mensen met een beperking (BCMB) zijn de competenties van de cliëntondersteuner beschreven. Tijdens de opleiding werk je aan deze vaardigheden om het beroep  goed uit te kunnen oefenen. 

Voor de uitvoering van de bij de hiervoor genoemde taken beschik  jij als cliëntondersteuner over onderstaande zeven competenties:

1. Een vertrouwensrelatie opbouwen
   Jij gaat een vertrouwensband met cliënt en/of naasten aan
   Jij bent initiatiefrijk in het onderhouden van contact
   Jij bent helder over de eigen onafhankelijke positie
   
   
2. Verhelderen, signaleren en agenderen
   Jij verduidelijkt op alle levensgebieden de vraag en ondersteuningsbehoefte van cliënt en naasten en de impact op het dagelijks functioneren
   Jij borgt de rechten van de cliënt
   Jij signaleert vroegtijdig onrechtmatigheden en knelpunten in passende zorg en ondersteuning op alle levensgebieden
   Jij agendeert en bemiddelt vanuit een onafhankelijke, autonome positie
   
   
3. Versterken van (het voeren van) de eigen regie
   Jij geeft cliënten en naasten ruimte en staat ze bij
   Jij ziet en versterkt mogelijkheden en talenten van cliënten en naasten
   Jij zet cliënten aan tot het nemen van eigen verantwoordelijkheid
   Jij ondersteunt cliënten bij het realiseren van passende en zo integraal mogelijke hulp, zorg en/of maatschappelijke Jij biedt ondersteuning zonder daarbij de eigen onafhankelijke positie los te laten
   Jij ondersteunt cliënten bij het verkrijgen van invloed en zeggenschap
   
   
4. Mensen met elkaar verbinden
   Jij zorgt vanuit de eigen onafhankelijke positie voor verbindingen
   Jij ondersteunt en bemiddelt bij contacten, spanningen, tegenstellingen in gezin, netwerk en met organisaties of overheden
   Jij werkt aan (herstel van) wederzijds vertrouwen en begrip cliënt, naasten en/of met organisaties en overheden
   Jij treedt alle aspecten waarin mensen van elkaar kunnen verschillen open, nieuwsgierig en oordeelvrij tegemoet
   Jij versterkt het netwerk van cliënten
   
   
5. Ondersteunen van kwaliteit van leven
   Jij kent, herkent en erkent ziektebeelden en beperkingen en de weerslag ervan in het functioneren
   Jij sluit aan bij (gaat uit van) wensen en behoeften van de cliënt
   Jij ondersteunt cliënten en naasten bij het omgaan met een beperking en/of chronische ziekte en/of verminderd functioneren
   Jij ondersteunt bij ingrijpende levensgebeurtenissen
   
   
6. Samenwerken en positioneren
   Jij opereert vanuit een onafhankelijke, autonome positie en met het belang en perspectief van de cliënt voorop
   Jij zoekt en bedenkt waar nodig oplossingen buiten de gebaande paden en overtuigt anderen daarvan
   Jij bevordert samenwerking tussen alle relevante partijen met het belang van de cliënt als uitgangspunt.
   Jij werkt inzichtelijk, verantwoord, kwaliteit­- en kostenbewust
   
   
7. Werken aan de eigen beroepsuitoefening
   Jij bent bewust van het belang van de eigen professionele autonomie  en werkt aan borging van deze autonomie
   Jij toont een ondernemende basishouding
   Jij werkt aan jezelf als professional, aan de beroepspraktijk en aan het beroep
   Jij bewaakt het persoonlijk en professioneel functioneren.

De competenties in dit profiel gelden voor onafhankelijke cliëntondersteuning, uitgevoerd door jou als vak­volwassen professional die in het kader van de Wmo en Wlz een breed scala aan cliënten ondersteunt vanuit een onafhankelijke positie. Als professional werk jij op hbo­ niveau.

Cliëntondersteuners hebben een spilfunctie in de zorg en het sociale domein. Cliëntondersteuners zijn hoogopgeleide beroepskrachten die specialistische ondersteuning bieden aan kwetsbare mensen. Zij weten welke gevolgen een beperking heeft voor het dagelijks leven van cliënten. Kwaliteit is hierbij van belang.

De studiebelasting is circa 395 studiebelastingsuren (inclusief de bijeenkomsten van 84 uren).

Om toegelaten te kunnen worden dien je over een afgeronde HBO-opleiding te beschikken. Doe je dat niet en wil je wel graag de opleiding volgen dan kun je een HBO-toets doen. Neem daarvoor contact met ons op.

Getuigschrift 

Bij voldoende resultaat ontvang je aan het eind van het studiejaar het post-HBO getuigschrift cliëntondersteuner van Auxilium Academy.

Aan het eind van de opleiding doe je examen bij de beroepsvereniging (BCMB). De kosten hiervan bedragen € 125,=. 

In Nederland zijn er een aantal partijen die cliëntondersteuning aanbieden.  

Om als cliëntondersteuner bij één van die partijen aan de slag te gaan zijn er een twee mogelijkheden: in loondienst of als zelfstandige.  

In loondienst

Het salaris van een cliëntondersteuner is gebaseerd op CAO Sociaal Werk schaal 8 en varieert tussen € 2.836,= en € 4.040,= bruto op basis van een 36-urige werkweek.

Als zelfstandige

Sommige cliëntondersteuners werken als ZZP-er in onderaannemersschap. Je werkt dan als zelfstandige met je eigen onderneming tegen een vastgesteld uurtarief.

De post-HBO opleiding Cliëntondersteuner geeft toegang tot het register van cliëntondersteuners.  

De registratie tot cliëntondersteuner  loopt via het Registerplein. Met een registratie bij Registerplein laten professionals aan cliënten, werkgevers en opdrachtgevers zien dat ze expert zijn in hun vak en dat ze blijven bijleren. Zo waarborgt Registerplein de kwaliteit van hun vaardigheden. Registerplein toetst onafhankelijk en volgens breed gedragen criteria of geregistreerde professionals zich aantoonbaar scholen, competenties onderhouden en continu bijblijven op hun vakgebied.

Om als cliëntondersteuner te kunnen werken bij een door een gemeente of zorgkantoor gecontracteerde cliëntondersteuningspartij is opname in het register meestal een voorwaarde.

Clientondersteuners kunnen lid worden van de BCMB, de Beroepsvereniging van Cliëntondersteuners met kennis van beperkingen. De BCMB staat voor de borging van kwaliteit van onafhankelijke cliëntondersteuning.

Leden worden ondersteunt in het verbreden van kennis en ervaring. Lidmaatschap biedt de volgende voordelen:

• Je kunt gebruik maken van een digitaal leerprogramma met intervisie, 360-gradenfeedback, praktijkgerichte en geaccrediteerde leertrajecten en een database met collega-cliëntondersteuners en hun expertisegebieden;
• Je kunt jaarlijks een gratis Vakdag en verschillende Masterclasses bijwonen;
• Je kunt jouw netwerk van collega-cliëntondersteuners onderhouden
• Je krijgt korting op de registratie als cliëntondersteuner bij het Registerplein;
• Met scholing via BCMB kun je voldoende punten halen om aan de registratie-eisen te voldoen.